FCA/AYA yn cyhoeddi rheolau newydd ar gynnyrch ‘prynu nawr a thalu wedyn’ a gorddrafftau

Mae’r Awdurdod Ymddygiad Ariannol (Financial Conduct Authority, FCA) wedi cyhoeddi rheoliadau newydd ar gynnyrch Prynwch Nawr Talwch Wedyn a Gorddrafftiau. Sarah-Jayne Whitson – rheolwr gwasanaeth Cyngor Iechyd Meddwl ac Arian – yn egluro’r rheolau newydd ac yn ystyried a ydym yn symud tuag at gymdeithas fenthyca credyd fforddiadwy?

Degawd o ansicrwydd a drawsnewidiodd ddyled

Dros y degawd diwethaf, mae gwasgfa hirfaith ar gyflogau, costau byw cynyddol, ansicrwydd yn y farchnad swyddi a diwygiadau sylweddol i’r wladwriaeth les wedi arwain at drawsnewidiad dramatig i dirwedd dyled.

Cyn y ddamwain credyd, roedd dyledwr nodweddiadol yn cael trafferth gyda chardiau credyd, benthyciadau personol ac ôl-ddyledion morgais. Yn y farchnad heddiw, mae dyledwyr yn cael trafferth gyda biliau cartref bob dydd, ac mae llawer mewn aelwydydd incwm isel yn sownd mewn eiddo rhentu preifat drud sy’n cael trafferth byw gyda’u cyllidebau diffygiol.

Gan gynnwys y Gwasanaeth Cyngor Iechyd Meddwl ac Arian, mae llawer o elusennau dyled yn poeni am gleientiaid bregus sy'n dibynnu ar gredyd ar gyfer costau byw hanfodol.

Os oedd y credyd a gynigir yn fforddiadwy ac yn deg, efallai y byddai elusennau dyled yn gallu cynorthwyo'r aelwydydd hyn i reoli eu dyled.

Yn anffodus, dewis cyfyngedig sydd gan y rhai ar ben isaf y sbectrwm incwm a’r rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas o ran credyd.

Ar ôl y ddamwain, bu cynnydd mawr mewn marchnadoedd credyd llai yn cynnig benthyciadau tymor byr cost uchel gan gynnwys benthyciadau diwrnod cyflog, credyd a gesglir o'r cartref a benthyciadau rhent i berchen.

Roedd y math hwn o gredyd yn cael ei ddefnyddio'n bennaf gan y teuluoedd oedd yn wynebu'r pwysau ariannol mwyaf gan fod mynediad at gredyd fforddiadwy wedi'i wahardd iddynt oherwydd mwy o wiriadau fforddiadwyedd.

Er mwyn unioni'r anghydbwysedd hwn, cyfrifoldeb yr Awdurdod Ymddygiad Ariannol (ACA) yw rheoleiddio'r farchnad hon a sicrhau tegwch o ran benthyca i ddefnyddwyr.

AYA yn erbyn benthyciadau diwrnod cyflog

Dechreuodd yr AYA ei frwydr yn erbyn benthycwyr cost uchel drwy gyflwyno cap ar fenthyciadau diwrnod cyflog yn 2015. Dros y pedair blynedd diwethaf, mae amcangyfrifon yn awgrymu ei fod wedi arbed £150 miliwn y flwyddyn mewn ffioedd i 760,000 o fenthycwyr, gyda dros £300 miliwn yn cael ei ad-dalu ar ôl ffocysu ar leihau’r nifer o benderfyniadau benthyca anfforddiadwy (Awdurdod Ymddygiad Ariannol, Datganiad Adborth ar y farchnad gredyd cost uchel, Gorffennaf 2017).

Roedd arolwg mawr yn 2017 (Awdurdod Ymddygiad Ariannol, Datganiad Credyd Cost Uchel: Beth Nesaf?, Mai 2018) ar fywydau ariannol oedolion y DU yn golygu bod yr ACA wedi symud ei ffocws i orddrafftiau, rhentu-i-berchnogaeth, credyd a gesglir gartref a y cynhyrchion Prynwch Nawr Talwch Yn ddiweddarach.

Roedd yr AYA yn deall bod cost credyd yn bwysig ac yn darparu swyddogaeth gymdeithasol werthfawr i bobl. Fodd bynnag, mae nifer cynyddol o ddefnyddwyr bregus lle mae benthyca yn debygol o fod yn amhriodol ac yn anfforddiadwy.

Felly, rhaid i’r AYA sicrhau bod ymddygiadau benthyca anarferol o wael yn cael eu craffu a’u gwneud yn iawn.

Ym mis Mai 2018, cyhoeddodd yr AYA ymgynghoriad ar y sectorau cost uchel hyn i graffu ar eu harferion a chyflwyno rheoliadau i godi safonau ar draws y diwydiant (Awdurdod Ymddygiad Ariannol, Datganiad Credyd Cost Uchel: What Next?, Mai 2018).

AYA yn cyhoeddi rheolau newydd ar gyfer y farchnad Prynwch Nawr Talwch Wedyn

Ym mis Mehefin 2019, cyhoeddodd yr AYA y byddai’n cyflwyno rheoliadau newydd ar y farchnad Prynu Nawr Talu Wedyn sy’n cynnwys credyd catalog, cardiau siop a manwerthwyr sy’n cynnig cyllid yn y man gwerthu.

Fel arfer mae gan y cynigion hyn gyfnod hyrwyddo, fel arfer hyd at 12 mis lle nad oes rhaid i ddefnyddwyr wneud unrhyw daliadau ac maent yn ddi-log. Yn y gorffennol, roedd yn rhaid i ddefnyddwyr ad-dalu'r balans sy'n weddill, neu byddent yn wynebu llog wedi'i godi o'r dyddiad prynu.

Mae diwygiadau’r AYA yn cynnwys:

• Gwahardd cwmnïau rhag codi llog ôl-ddyddiedig ar arian sydd wedi'i ad-dalu gan y defnyddiwr yn ystod cyfnod y cynnig.
• Rhaid iddynt ddarparu gwybodaeth well i ddefnyddwyr am y cynigion hyn er mwyn sicrhau ei bod yn fwy cytbwys wrth adlewyrchu'r risgiau yn ogystal â manteision y cynnyrch.
• Rhaid iddynt atgoffa defnyddwyr pan fydd cyfnod eu cynnig ar fin dod i ben i annog defnyddwyr i ad-dalu'r credyd cyn iddynt fynd i log.

Er efallai nad yw'n ymddangos fel newid sylweddol yn y cynnrych hyn; dylai'r ymyriadau hyn wneud gwahaniaeth gwirioneddol i ddefnyddwyr drwy ganiatáu iddynt wneud penderfyniadau gwybodus.

Amcangyfrifir y bydd atal cwmnïau rhag codi llog ôl-ddyddiedig ar symiau a ad-dalwyd eisoes yn arbed tua £40-60 miliwn y flwyddyn i ddefnyddwyr, a phrawf y bydd yr FCA yn ymyrryd lle mae niwed posibl i ddefnyddwyr.

Mae’r rheolau ar fesurau datgelu i fod i ddod i rym ar 12 Medi 2019, a bydd y rheoliadau sy’n ymwneud â llog ôl-ddyddiedig yn dod i rym erbyn 12 Tachwedd 2019.

Mae AYA yn mynd i’r afael â gorddrafftiau anawdurdodedig

Maes arall sydd wedi bod yn destun craffu trwm gan yr AYA yw gorddrafftiau, yn enwedig gorddrafftiau anawdurdodedig.

Mae’r farchnad gorddrafft bresennol yn dangos na all 80% o bobl ddewis y fargen gorddrafft fwyaf fforddiadwy yn gywir – gan arwain at lawer yn wynebu ffioedd uchel, yn enwedig ar gyfer talwyr ffioedd gorddrafft heb eu trefnu sy’n talu mwy na’r gyfradd llog gyfatebol o 10% y dydd yn rheolaidd.

Canfu’r AYA fod 14% o ddefnyddwyr fel arfer yn defnyddio eu gorddrafft bob mis ac yn talu 69% o’r holl ffioedd gorddrafft (Awdurdod Ymddygiad Ariannol, post Overdraft Media, Mehefin 2019).

Darganfu'r AYA fod mwy na 50% o ffioedd gorddrafft heb ei drefnu cwmnïau yn 2016 yn dod o ddim ond 1.5% o'i gwsmeriaid.

Unwaith eto, mae pobl agored i niwed mewn ardaloedd difreintiedig yn fwy tebygol o gael eu heffeithio a mynd i'r ffioedd hyn. I rai, gall ffioedd gorddrafft heb eu trefnu fod yn fwy na deg gwaith yn uwch na ffioedd ar gyfer benthyciadau diwrnod cyflog.

Mewn ymgais i leihau costau i ddefnyddwyr, mae’r AYA yn cyflwyno rheolau newydd a ddylai symleiddio prisiau ar gyfer pob gorddrafft (Awdurdod Ymddygiad Ariannol, Adolygiad Credyd Cost Uchel: Datganiad Polisi Gorddrafftiau, Mehefin 2019).

Mae’r newidiadau hyn yn sicrhau:

• Ni all ffioedd gorddrafft heb eu trefnu fod yn ddrytach na gorddrafftiau a drefnwyd.
• Ni fydd strwythurau codi tâl cymhleth mwyach gan y bydd ffioedd sefydlog ar gyfer benthyca yn cael eu gwahardd (ac eithrio "ffioedd taliadau a wrthodwyd") a chânt eu hymestyn i gynnwys ffioedd cyfleuster gorddrafft ar gyfer gorddrafftiau a drefnwyd hyd at £10,000.
• Rhaid i ffioedd taliadau a wrthodwyd adlewyrchu'n rhesymol y gost o wrthod taliadau.
• Mae'n ofynnol i fenthycwyr godi un gyfradd flynyddol heb unrhyw dâl dyddiol neu fisol sefydlog a rhaid iddynt hysbysebu prisiau gorddrafft mewn ffordd safonol. Mae hyn yn cynnwys hyrwyddo’r ACB cynrychiadol i alluogi defnyddwyr i gymharu cost benthyca yn erbyn cynhyrchion eraill a gwneud dewisiadau gwybodus.
• Mae'n ofynnol i gwmnïau weithredu strategaeth ar ddefnyddio dro ar ôl tro, fel y gallant nodi cwsmeriaid sydd dan straen ariannol neu anawsterau ariannol.

Yn gyffredinol, er bod y rheolau ar gystadleuaeth a rhwymedïau defnydd mynych i ddod i rym erbyn Rhagfyr 2019, nid yw’r strwythur prisio newydd i fod i ddod i rym tan fis Ebrill 2020.

Mae'r diwygiadau hyn gan yr AYA yn anelu at hyd yn oed y cae chwarae credyd Cost Uchel, a dylid cyhoeddi newidiadau pellach sy'n cwmpasu'r farchnad rhentu i berchen a benthyca a gesglir o'r cartref.

Hyd nes y gweithredir y rheolau, mae'n anodd dweud a ydym yn symud tuag at dirwedd credyd mwy fforddiadwy. Fodd bynnag, mae'n teimlo ein bod yn camu i'r cyfeiriad cywir i gymdeithas ariannol decach i bawb, gan gynnwys y rhai yr effeithir arnynt fwyaf.

Ynghyd â’r AYA, bydd y Gwasanaeth Cyngor  Iechyd Meddwl ac Arian yn cadw llygad barcud ar gwmnïau i sicrhau eu bod yn gwneud eu gorau glas dros ddefnyddwyr i gael credyd teg a fforddiadwy.