Beth yw gorbryder ariannol?

Mae pryder ariannol, neu bryder ariannol, yn deimlad o bryder am eich sefyllfa ariannol. Gall hyn gynnwys eich incwm, eich sicrwydd swydd, eich dyledion, a'ch gallu i fforddio pethau angenrheidiol a phethau nad ydynt yn hanfodol.

Gall yr argyfwng costau byw wneud pryder ariannol yn fwy cyffredin oherwydd y pwysau ariannol cynyddol y mae pobl yn ei wynebu. Darganfu’r Swyddfa Ystadegau Gwladol fod 77% o oedolion Prydain wedi dweud eu bod yn teimlo dan straen o ganlyniad i’r argyfwng costau byw. Yn y cyfamser, canfu arolwg barn ym mis Tachwedd 2022 gan y Sefydliad Iechyd Meddwl fod un o bob deg (10%) o oedolion y DU yn teimlo’n anobeithiol am eu hamgylchiadau ariannol, bod mwy nag un rhan o dair (34%) yn teimlo’n bryderus, a bron i dri o bob deg (29%) teimlo dan straen am eu cyllid.

Beth yw arwyddion pryder ariannol?

Er bod straen a phryder yn brofiadau cyffredin, gallant gyfyngu ar fywyd a gallant effeithio ar bron bob rhan o'n bywydau megis ein bywyd cartref, bywyd gwaith a pherthnasoedd. Er bod pryder yn aml yn brofiad sy'n mynd heibio, gall pryder nad yw'n diflannu gael effaith negyddol ar eich lles a'ch iechyd meddwl. Mae ymchwil wedi dangos y gall pryderon ariannol fod yn gysylltiedig â chyflyrau iechyd meddwl fel iselder neu anhwylderau gorbryder felly mae'n bwysig cael mynediad at y cymorth sydd ar gael i fynd i'r afael â'r ddau.

Gallwch gael rhagor o wybodaeth am anhwylderau gorbryder ac iselder ar wefan Mental Health UK.

Nid yw pryder ariannol yn anhwylder gorbryder y gellir ei ddiagnosio, fodd bynnag, gall fod yn ffactor sy'n cyfrannu. Mae’r arwyddion y gallech fod yn profi pryder ariannol yn cynnwys:

• Son am eich sefyllfa ariannol waeth beth fo'ch gallu i dalu biliau. Gall hyn amharu ar eich cwsg, neu dynnu eich sylw oddi wrth agweddau eraill ar eich bywyd.
• Ofn y gallai eich sefyllfa ariannol newid er gwaeth.
• Teimlo'n sâl neu wedi rhewi wrth feddwl am wirio'ch cyfrif banc.
• Teimlad o ofn pan fyddwch yn derbyn bil ac yn osgoi ei agor neu ei ddarllen.
• Osgoi gwirio'ch cyfrif banc neu wirio'ch cyfrif banc dro ar ôl tro.
• Cymryd cysur o gelcio, gorwario neu fod yn hynod gynnil

Efallai y byddwch hefyd yn profi un neu fwy o symptomau cyffredinol o obryder.

Beth yw achosion pryder ariannol?

Mae llawer o achosion posibl o bryder ariannol, er eu bod yn nodweddiadol yn gysylltiedig â thrafferthion ariannol presennol neu hanes o ansicrwydd ynghylch cyllid. Gall hyn gynnwys:

• Tyfu i fyny mewn tlodi, neu ar aelwyd lle roedd arian yn aml yn brin.
• Colli swydd yn sydyn, neu daliadau annisgwyl sydyn sy'n achosi aflonyddwch sylweddol.
• Camdriniaeth ariannol, gan gynnwys cael rhywun i reoli eich arian neu wawdio eich gallu i reoli arian.
• Incwm isel neu ansefydlog, fel siec cyflog byw i siec gyflog neu “gontractau dim oriau”.
• Ansefydlogrwydd ariannol economaidd, megis chwyddiant, dirwasgiad a'r argyfwng costau byw.
• Profiadau ariannol negyddol fel methdaliad, dileu swydd, ysgariad (a all gael effaith ariannol sylweddol), busnes sydd wedi methu, ac ati.
• Mwy o gyfrifoldeb ariannol megis talu am ofal, dod yn rhiant sengl, ymddeol ac ati.

Beth mae pobl â phryder ariannol yn poeni amdano?

Yn 2022, canfu’r Sefydliad Iechyd Meddwl mai oedolion y DU sy’n poeni fwyaf am fethu â chynnal eu safon byw (71%), gwresogi eu cartref (66%) neu dalu biliau cyffredinol misol y cartref (61%). Yn bwysicach fyth, roedd hanner (50%) oedolion y DU o leiaf ychydig yn poeni am allu fforddio bwyd dros yr ychydig fisoedd nesaf, gan godi i 67% o oedolion iau rhwng 18 a 34 oed.

Sut gall pryder ariannol effeithio ar eich bywyd?

Yn ogystal â’r ffyrdd y gall pryder effeithio ar ansawdd eich bywyd, gall pryder ariannol gael yr effaith ganlynol:

• Anallu neu darfu ar gwsg (anhunedd) oherwydd poeni am arian.
• Ymddygiadau osgoi, fel anwybyddu biliau neu'ch balans banc, a allai o bosibl arwain at gosbau neu daliadau ychwanegol.
• Mynd i ddyled a materion cyfreithiol yn ymwneud â chasglwyr dyledion o bosibl.
• Gwrthdaro teuluol, megis dadleuon dros arian ac arferion gwario sy'n effeithio ar y cartref ehangach.
• Problemau gamblo neu ymddygiadau caethiwed i gamblo.
• Camddefnyddio sylweddau fel ffordd o dynnu sylw oddi wrth bryderon ariannol.
• Ymddygiadau celcio, fel arbed eitemau diangen fel blychau neu fagiau er nad oes eu hangen.
• Tynnu'n ôl yn gymdeithasol a allai achosi pryder am y gost o gymdeithasu neu oherwydd y gallech deimlo cywilydd neu embaras dros eich amgylchiadau.
• Aflonyddwch archwaeth y gallech fod yn gysylltiedig â'r gwariant cwtogi ar fwyd yn ogystal â diffyg archwaeth neu orfwyta mewn ymateb i bryder.

Hunanofal ar gyfer pryder ariannol

• Yn ogystal â cheisio cymorth gan weithwyr proffesiynol iechyd meddwl a dyled, mae'n bwysig defnyddio technegau hunanofal i helpu i ymdopi â phryder ariannol . Dyma rai awgrymiadau ar gyfer rheoli meddyliau pryderus
• Achosion a sbardunau: Gall deall beth sydd y tu ôl i'ch pryder ariannol eich helpu i nodi sbardunau neu achosion posibl y gallwch fynd i'r afael â hwy yn rhagweithiol. Er enghraifft, a ydych chi'n poeni am golli rheolaeth, diogelwch, ansefydlogrwydd, ac ati.
• Ymarferion anadlu: gall eich helpu i ymlacio pan fyddwch yn teimlo'n bryderus. Rhowch gynnig ar y dechneg “anadlu blwch”:
• Anadlwch i mewn drwy'ch trwyn am bedair eiliad, gan ganolbwyntio ar yr aer sy'n mynd i mewn i'ch ysgyfaint.
• Daliwch yr anadl hwnnw am bedair eiliad.
• Anadlwch drwy'ch ceg am bedair eiliad.
• Oedwch am bedair eiliad, ac yna ailadroddwch. Canolbwyntiwch ar eich anadl yn unig; os yw'ch meddyliau'n dechrau drifftio, dewch â nhw'n ôl i'ch gwynt yn ysgafn a pharhewch nes i chi deimlo'n dawelach.
• Siaradwch â rhywun rydych chi'n ymddiried ynddo: am sut rydych chi'n teimlo. Nid oes rhaid i chi ddatgelu manylion ariannol o reidrwydd, ond gall rhannu eich pryderon â rhywun arall eich helpu i deimlo’n llai unig a llai o gefnogaeth. Efallai y bydd gan y person rydych chi'n siarad ag ef awgrymiadau, ond gall y weithred o ddatod eich teimladau eich helpu i gael naill ai safbwynt gwahanol neu deimlo'n llai beichus.
• Ceisio cymorth gan weithwyr proffesiynol: Os yw eich pryder ariannol yn effeithio ar ansawdd eich bywyd, ceisiwch gymorth gan weithiwr iechyd meddwl a/neu weithiwr proffesiynol dyled.

Rheoli eich arian

Gobeithir y bydd mynd i’r afael â materion ariannol a chymryd rheolaeth dros eich arian neu ddyled yn lleddfu rhai o’r pryderon yr ydych yn eu hwynebu ac yn eich helpu i ymdopi â’r heriau sy’n eich wynebu. Dyma rai awgrymiadau ar sut i gymryd rheolaeth, cynllunio ymlaen llaw, ac estyn allan am gefnogaeth.

• Cynllunio cyllideb: gall helpu i leihau pryder ariannol trwy greu sicrwydd a hyder am arian. Mae cynllunydd cyllideb MoneyHelper yn arf ardderchog i'ch helpu i reoli'ch arian a chymryd rheolaeth. Gallwch hefyd ddarllen ein hawgrymiadau ar gyfer rheoli iechyd meddwl ac arian yn 2023.
• Rheoli gwariant: gall fod yn heriol iawn, felly darllenwch ein hawgrymiadau da ar sut i nodi sbardunau sy'n eich gwneud yn dueddol o orwario, sut i reoli gwariant o ddydd i ddydd ac offeryn y gallwch ei ddefnyddio i gyfyngu ar eich gwariant ar-lein.
• Rheoli dyled: gall dyled achosi llawer o straen a phryder ond mae opsiynau ar gyfer delio â dyled yn amrywio o drafod taliadau gostyngol, gwneud cais am le i anadlu iechyd meddwl i sefydlu cynllun rheoli dyled a llunio trefniadau gwirfoddol unigol.
• Budd-daliadau lles: os ydych yn byw gyda chyflwr iechyd meddwl efallai y bydd gennych hawl i gymorth ariannol. Gallwch gael rhagor o wybodaeth am ystod eang o fudd-daliadau ar ein gwefan.
• Llythrennedd ariannol cynyddol: gall deall materion ariannol helpu i leihau eich pryderon gan y gallai rhai o'ch pryderon ariannol fod yn anghywir neu'n ddi-sail. Bydd gwybodaeth yn eich grymuso i wneud penderfyniadau gwybodus am eich arian a chynyddu eich teimlad o reolaeth a hunanwerth. 

Sut i geisio cymorth ar gyfer pryder ariannol

Os yw eich pryder ariannol yn effeithio ar eich bywyd bob dydd, mae help ar gael, ar gyfer eich iechyd meddwl a materion ariannol. Gallwch gysylltu â'ch Meddyg Teulu neu'r GIG i gael cymorth ar gyfer eich iechyd meddwl a'ch lles.

Ar gyfer Cyngor Iechyd Meddwl ac Arian, mae ein gwefan yn cynnwys offer defnyddiol a chyngor arweiniad ar bopeth o ymdopi â dyled i wneud cais am fudd-daliadau.

Gallwch hefyd ffonio’r llinellau cymorth ariannol canlynol i gael cyngor cyfrinachol am ddim

• Money Advice Service, neu ffoniwch 0800 138 7777 o ddydd Llun i ddydd Gwener, 8 a.m. - 6 p.m. 
• National Debtline, neu ffoniwch 0808 808 4000 o ddydd Llun i ddydd Gwener, 9 a.m. - 8 p.m.
• StepChange Debt Charity, neu ffoniwch 0800 138 1111 o ddydd Llun i ddydd Gwener, 9 a.m. - 5 p.m.