prif awgrymiadau
A ddylech chi boeni am gynnydd mewn cyfraddau llog morgeisi?
Mae cyfraddau morgeisi wedi cyrraedd y lefel uchaf ers argyfwng ariannol a dirwasgiad 2008, gan ysgogi llawer o berchnogion tai a rhentwyr i boeni am yr hyn y gallai hyn ei olygu o ran sicrwydd eu cartrefi. Yn yr erthygl hon, byddwn yn ymdrin â’r manylion pam mae sicrwydd tai mor bwysig i iechyd meddwl, pa gyfraddau sy’n codi, ar bwy y gallai hyn effeithio, beth i’w wneud os ydych chi’n teimlo’n bryderus, a pha gymorth sydd ar gael.
Pam mae cartref diogel mor bwysig i iechyd meddwl?
Mae cael cartref diogel yn hanfodol i’n lles a’n hiechyd meddwl. Gall problemau tai fod yn achos afiechyd meddwl a gall afiechyd meddwl achosi anawsterau tai.
Yn ôl Shelter, mae un o bob pump ohonom wedi profi problemau iechyd meddwl oherwydd problemau tai. Yn ogystal, mae pobl sy'n byw gyda chyflyrau iechyd meddwl bedair gwaith yn fwy tebygol o ddweud bod eu problemau tai yn cael effaith negyddol ar eu hiechyd meddwl.
Mae yna lawer o ffactorau gwahanol sy'n cyfrannu at ansefydlogrwydd tai megis tai fforddiadwy cyfyngedig, prisiau eiddo, cyfraddau diweithdra, a chostau byw uchel. Ers 2022, mae’r argyfwng cost-byw parhaus a chyfraddau chwyddiant sy’n cynyddu’n barhaus wedi peri pryder i lawer. Gall straen ariannol ynddo’i hun gyfrannu at iechyd meddwl gwael ond o’i gyfuno â’r bygythiad o beidio â chynnal neu golli eich cartref, gall effeithio ar eich iechyd meddwl a chorfforol. Gall pobl fynd yn bryderus, dan straen, yn isel eu hysbryd, yn cael trafferth cysgu, ac ati.
Mae yna gamau y gallwch eu cymryd i reoli eich pryder a’ch pryder am yr hinsawdd ariannol bresennol, megis:
- Deallwch y ffeithiau: mae'n hawdd iawn poeni am yr hyn a welwch ac a glywch yn y newyddion a’r cyfryngau cydmeithasol. Mae'r farchnad ariannol yn gymhleth ac mae economegwyr yn gwneud rhagfynegiadau yn seiliedig ar ddadansoddi amrywiadau yn y farchnad. Mae'n bwysig deall efallai nad yw'r darlun yn union fel y rhagwelwyd. Hefyd, mae amgylchiadau ariannol pawb yn wahanol, ac mae’n bwysig gwybod sut y gallwch gael eich effeithio er mwyn i chi allu paratoi a chael cynllun gweithredu.
- Siaradwch ag arbenigwyr: darganfyddwch gan arbenigwyr pa opsiynau allai fod ar gael i chi. Gall cynghorwyr morgeisi ac arbenigwyr Tai roi cyngor ar oblygiadau'r opsiynau hynny fel eich bod yn gwybod y manteision a'r anfanteision ar gyfer pob un.
- Siaradwch â rhywun rydych yn ymddiried ynddo: bydd rhannu eich pryderon â'r rhai yr ydych yn ymddiried ynddynt yn eich helpu i deimlo'n llai unig ac efallai y bydd ganddynt atebion neu awgrymiadau posibl.
- Estynnwch allan am gymorth iechyd meddwl: nid ydych chi ar eich pen eich hun yn y ffordd yr ydych chi'n teimlo. Datgelodd ymchwil a gynhaliwyd gan Gymdeithas Cwnsela a Seicotherapi Prydain fod dwy ran o dair (66%) o therapyddion yn dweud bod pryderon costau byw yn achosi dirywiad yn iechyd meddwl pobl. Felly, os ydych chi'n profi iechyd meddwl gwael, ewch i weld eich Meddyg Teulu i drafod pa opsiynau a allai helpu i'ch cefnogi ar yr adeg hon.
- Byddwch yn rhagweithiol: bydd gweithredu ar eich sefyllfa ariannol yn eich helpu i gynllunio'n well ar gyfer y dyfodol. Defnyddiwch yr offer hyn i gynllunio'ch cyllideb a deall sut y gallwch reoli'ch dyled.
- Archwiliwch sut rydych chi'n teimlo: gall straen wneud i ni deimlo ein bod ni'n ddi-rym ac yn methu â gwneud unrhyw beth. Defnyddiwch yr offeryn bwced straen syml i feddwl am ffyrdd y gallwch chi ryddhau straen?
Beth sy'n cynyddu?
Mewn ymgais i fynd i’r afael â’r gyfradd chwyddiant uchel, mae Banc Lloegr wedi bod yn codi ei gyfradd llog meincnod sawl gwaith. O 13/07/2023, mae cyfraddau llog ar hyn o bryd yn 8.7%, ymhell uwchlaw targed y Banc o 2%. Mae ffigurau a gyhoeddwyd ddydd Mawrth 11 Gorffennaf 2023 yn dangos bod cyflogau yn y DU wedi codi ar y cyflymder blynyddol uchaf erioed, gan achosi pryder y bydd chwyddiant yn parhau i fod yn uchel am gyfnod hwy. Mae ffigyrau a gyhoeddwyd ar ddydd Mercher 19 Gorffennaf 2023 yn dangos y gallai cyfraddau llog godi’n llai sydyn na’r disgwyl oherwydd gostyngiad bach mewn chwyddiant ym mis Mehefin. Mae cyfradd chwyddiant y DU yn parhau i fod yn uwch na tharged swyddogol y Banc o 2% ac nid yw codiadau cyflog yn cynyddu digon i gadw i fyny â phrisiau cynyddol mewn mannau eraill ac maent ar ei hôl hi o gymharu â chwyddiant. Fodd bynnag, nid yw codiadau cyflog yn cynyddu digon i gadw i fyny â phrisiau cynyddol mewn mannau eraill ac maent ar ei hôl hi o gymharu â chwyddiant.
Gyda thwf cyflogau cryf, daw'r pryder y bydd cwmnïau'n wynebu costau uwch a allai eu gorfodi i wthio prosesau i fyny ar gyfer eu nwyddau i wneud iawn am y cynnydd. Mae'r disgwyliad hwn wedi arwain at gynnydd yn y gost o ariannu morgeisi ac mae benthycwyr wedi bod yn cynyddu'r cyfraddau a godir ar gwsmeriaid.
Ar bwy y mae cyfraddau morgais cynyddol yn effeithio?
Perchnogion tai presennol
Mae cyfraddau morgeisi cynyddol yn effeithio'n uniongyrchol ar y rhai sy'n ymuno â'r farchnad dai a'r rhai sydd eisoes â morgais. Mae’n bosibl y byddant bellach yn wynebu anawsterau wrth sicrhau morgais gyda chyfraddau y gallant eu fforddio neu wneud ad-daliadau ar eu morgais presennol.
Yn dibynnu ar y math o forgais, efallai y byddwch yn wynebu heriau gwahanol yn y tymor byr a’r hirdymor.
- Traciwr: mae’r cyfraddau talu’n codi ac yn disgyn yn cyd-fynd â chyfraddau llog meincnod Banc Lloegr.
- Cyfradd Amrywiol Safonol (SVR): mae’r benthyciwr yn newid y cyfraddau, y gall cyfraddau llog Banc Lloegr ddylanwadu arnynt.
- Cyfradd sefydlog: gosodir cyfraddau talu am gyfnod penodol, fel arfer 2-5 mlynedd, ac ar ôl hynny mae'n rhaid iddynt ailforgeisio neu byddant yn symud yn awtomatig i SVR.
Mae'r rhai ar gyfraddau tracio neu gyfraddau amrywiol safonol (tua 1.6 miliwn o bobl) yn talu mwy nag y gwnaethant y llynedd ac ar drugaredd marchnad gyfnewidiol, tra bod gan y rhai ar forgeisi cyfradd sefydlog (tua 2.5 miliwn o bobl) sy'n dod i ben y flwyddyn nesaf ac yn wynebu cynnydd amlwg mewn taliadau misol yn y dyfodol.
Er enghraifft, mae'r gyfradd morgais preswyl sefydlog dwy flynedd gyfartalog wedi codi i 6.66% o ddydd Mawrth, Gorffennaf 11eg 2023, yr uchaf y bu ers argyfwng ariannol 2008. Mae costau morgeisi wedi bod yn cynyddu oherwydd ymateb benthycwyr i chwyddiant cynyddol ac ansicrwydd yn y farchnad ynghylch cyfraddau llog Banc Lloegr.
Mae Banc Lloegr wedi rhybuddio y bydd dros 2 filiwn o gartrefi yn talu rhwng £200 a £499 yn fwy y mis ar gytundebau morgais newydd dros y 2 flynedd a hanner nesaf.
Os ydych yn berchennog tŷ
Cysylltwch â'ch benthyciwr:
Os ydych yn pryderu na fyddwch yn gallu fforddio’ch taliad morgais, cysylltwch â’ch benthyciwr cyn gynted â phosibl i drafod yr opsiynau sydd ar gael i chi. Ni ddylech aros nes i chi golli taliad gan fod goblygiadau eraill i hyn a gallai effeithio’n negyddol ar yr opsiynau sydd ar gael i chi.
Unwaith y bydd eich benthyciwr yn egluro pa opsiynau sydd ar gael i chi, mae'n bwysig ystyried y goblygiadau'n ofalus, gan y bydd gan rai oblygiadau tymor byr a hirdymor. Mae rhai o’r opsiynau y gallech fod yn gymwys ar eu cyfer wedi’u hamlinellu isod:
Gwyliau talu morgais:
Opsiwn y gellid ei awgrymu pan fyddwch yn siarad â’ch benthyciwr yw gwyliau talu morgais sy’n gyfnod penodol o amser y mae eich benthyciwr yn cytuno i chi ohirio eich taliadau. Yn dibynnu ar eich benthyciwr morgais, bydd yn rhaid i chi fodloni meini prawf amrywiol er mwyn bod yn gymwys ar gyfer gwyliau talu. Efallai y bydd yn rhaid i chi dalu mwy bob mis unwaith y daw eich gwyliau talu i ben.
Er mwyn dysgu mwy am wyliau talu ewch i: Canllaw i wyliau talu morgais | MoneyHelper
Ymestyn tymor y morgais:
Mae’r opsiwn hwn yn lledaenu cost eich ad-daliadau dros gyfnod hirach o amser felly ond er y gallai leihau eich taliadau misol, mae’n ymestyn nifer y blynyddoedd y mae’n rhaid i chi ad-dalu, sydd hefyd yn cynyddu’r llog a gronnir ar yr hyn rydych wedi’i fenthyca. Felly yn y tymor hir, byddwch yn talu mwy yn y pen draw. Mae goblygiadau eraill ar gyfer ymestyn oes eich morgais oherwydd gallai fynd â chi y tu hwnt i’ch oedran ymddeol, ac erbyn hynny eich ffynhonnell incwm fydd eich pensiwn.
Morgeisi llog yn unig:
Yn dibynnu ar delerau eich cytundeb morgais, efallai y cewch gynnig newid dros dro neu’n barhaol i forgais llog yn unig. Bydd angen i chi gael tystiolaeth gredadwy y gallwch ad-dalu’r cyfanswm ar ddiwedd y morgais ar gyfer symudiad parhaol i log yn unig. Byddai newid dros dro yn lleihau’r swm y byddwch yn ei dalu’n fisol am y cyfnod hwnnw o amser ond pan fyddwch yn dychwelyd yn ôl, yn y pen draw byddwch yn talu mwy bob mis nag yr oeddech yn wreiddiol oherwydd bydd gennych lai o amser i dalu’r swm a fenthycwyd gennych yn wreiddiol yn ôl.
Er mwyn dysgu mwy o wybodaeth am yr opsiynau sydd ar gael i chi, ewch i'r Awdurdod Ymddygiad Ariannol.
Os ydych yn pryderu nad yw eich benthyciwr yn eich trin yn deg, gallwch gysylltu â'r Awdurdod Ymddygiad Ariannol, sy'n rheoleiddio cwmnïau morgeisi.
Cefnogaeth ar gyfer Llog Morgais
Os ydych yn berchen ar eich cartref ac yn poeni am fethu â thalu am eich morgais oherwydd cyflwr iechyd meddwl, efallai y byddwch yn gymwys i gael Cymorth ar gyfer Llog Morgais.
Mae Cymorth ar gyfer Llog Morgais yn fenthyciad a delir drwy’r Adran Gwaith a Phensiynau (DWP). Gall fod yn ddefnyddiol os yw eich iechyd meddwl yn ei gwneud yn anodd gweithio.
Efallai y gallwch wneud cais am Gymorth ar gyfer Llog Morgais os ydych yn bodloni’r meini prawf canlynol:
- Rydych yn berchen ar eich cartref eich hun neu,
- Rydych mewn cynllun rhanberchnogaeth – mae hyn yn golygu eich bod yn talu am gyfran o’r tŷ rydych yn byw ynddo (e.e., efallai y byddwch yn talu 75% tuag at y morgais a 25% fel rhent)
Rydych eisoes yn derbyn un o’r budd-daliadau cymhwyso canlynol:
- Credyd Pensiwn.
- Credyd Cynhwysol.
- Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (LCCh) – seiliedig ar Incwm.
- Cymhorthdal Incwm – ni allwch wneud hawliadau newydd ar hwn mwyach.
- Lwfans Ceisio Gwaith Dull Newydd (JSA).
Gallwch ddarllen mwy am Gymorth ar gyfer Llog Morgais yma.
Os ydych chi'n ystyried dod yn berchennog tŷ
Gall cyfraddau llog uwch atal y rhai sy'n ystyried prynu cartre,f sydd wedi golygu bod prisiau tai bellach yn gostwng. Mae yna nifer o opsiynau gyda morgeisi yn dibynnu ar eich amgylchiadau ariannol. Mae’n bwysig deall y telerau gwahanol a’r goblygiadau ar gyfer y morgais a ddewiswch nawr ac yn y dyfodol, o ystyried y cynnydd mewn cyfraddau llog a’r argyfwng costau byw parhaus.
Efallai eich bod yn poeni a fyddech chi'n gallu talu'r holl gostau sy'n gysylltiedig â bod yn berchen ar gartref, ac felly mae'n bwysig eich bod chi'n cymryd amser i ymchwilio i'r hyn y gallech chi ei fforddio. Bydd darparwyr morgeisi yn cynnal gwiriad fforddiadwyedd a fydd yn edrych ar incwm eich cartref (h.y. cyflog) a’ch ymrwymiadau sy’n mynd allan (h.y., biliau cyfleustodau, tanysgrifiadau, ac ati) Gallwch gael mynediad at gyfrifiannell fforddiadwyedd MoneyHelper yma.
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth am wneud cais am forgais yn MoneyHelper.
Os ydych yn rhentu eich cartref
Bydd landlordiaid yn wynebu costau uwch sydd yn anochel yn rhoi pwysau ar eu sefyllfa ariannol. Gallai landlordiaid geisio delio gyda’r costau hyn drwy eu trosglwyddo i'r rhai sy'n rhentu a chynyddu'r taliadau rhent.
Cefnogaeth ar gael i rentwyr
Gwybod eich hawliau:
Os ydych chi’n poeni y gallai eich rhent gynyddu o ganlyniad i gyfraddau morgais cynyddol, mae’n bwysig gwybod na all eich landlord gynyddu eich rhent pryd bynnag y mae’n dymuno. Rhaid i'ch landlord ddilyn rheolau penodol yn dibynnu ar eich math o denantiaeth. Mae'r rhain fel arfer yn cael eu hamlinellu yn eich cytundeb tenantiaeth.
Er enghraifft, os oes gennych “denantiaeth daliad sicr”, gellir cynyddu eich rhent yn rheolaidd, er enghraifft yn flynyddol yn seiliedig ar gyfraddau’r farchnad. Gallwch ddefnyddio gwiriwr hawliau tenantiaeth Shelter i ddarganfod pa fath o denantiaeth sydd gennych.
Siaradwch â’ch landlord:
Os yw’ch landlord yn cynyddu eich rhent a’ch bod yn poeni am allu talu eich rhent, mae’n bwysig bod yn agored gyda’ch landlord ac egluro’r sefyllfa. Mae’n bosibl y gallwch drafod y cynnydd neu, os oes angen, gweithio allan ffordd i dalu’r rhent yn ddiweddarach. Gofynnwch a allwch chi dalu ychydig yn llai na’r cynnydd, fel cwrdd â’r landlord hanner ffordd.
Cysylltwch â Chyngor ar Bopeth, Shelter, neu Housing Advice NI yng Ngogledd Iwerddon:
Os oes angen cymorth ychwanegol arnoch ac nad ydych yn teimlo’n hyderus yn siarad â’ch landlord, gallwch gysylltu â Chyngor ar Bopeth, Shelter, neu os ydych yng Ngogledd Iwerddon gallwch gysylltu â Housing Advice NI am gymorth. Gall y sefydliadau hyn helpu i gynghori ffyrdd o dalu eich taliadau rhent, fel rhoi hwb i’ch incwm drwy fudd-daliadau.
Ceisiwch gyngor ar ddyledion:
Os yw eich rhent neu forgais eisoes mewn ôl-ddyledion, mae'n bwysig cysylltu â chynghorydd dyledion cyn gynted â phosibl. Mae gan y Gwasanaeth Cyngor Iechyd Meddwl ac Arian ganllaw ar gyfer delio â dyled, gan gynnwys gwybodaeth am gofodau anadlu, cynlluniau rheoli dyled, a delio gyda dyledion.
Os ydych yn cael eich bygwth â chael eich troi allan:
Os ydych yn cael eich bygwth â chael eich troi allan oherwydd bod eich rhent mewn ôl-ddyledion, mae cymorth a chyngor ar gael trwy Shelter. Os ydych yn Lloegr, gallwch ddarllen am eich hawliau yma. Gallwch ddarllen am eich hawliau yng Nghymru yma. Gallwch ddarllen am eich hawliau yn yr Alban yma. Gallwch ddarllen am eich hawliau yng Ngogledd Iwerddon yma.
Er mwyn dod o hyd i fanylion cyswllt eich Cyngor, ewch i Gov.uk.
Rhestr o wasanaethau digartrefedd ar draws y DU.
Mae Shelter yn elusen genedlaethol sydd yn cynnig cyngor, gwybodaeth a chymorth i unrhyw un sydd yn cael trafferthion tai neu’n wynebu digartrefedd.
Budd-dal Tai a Chredyd Cynhwysol
Mae Budd-dal Tai yn fudd-dal sydd wedi'i gynllunio i helpu pobl ar incwm isel i allu talu eu rhent. Fodd bynnag, mae’n cael ei ddisodli’n raddol gan Gredyd Cynhwysol. Mae hwn yn fudd-dal prawf modd a gyfrifir gan nifer o ffactorau, gan gynnwys rhent a chostau tai. Gan fod Budd-dal Tai yn cael ei ddisodli, bydd angen i’r rhan fwyaf o bobl wneud cais am Gredyd Cynhwysol yn lle hynny. Gallwch ddarllen ein canllaw Iechyd Meddwl Credyd Cynhwysol yma.
Taliad Tai Dewisol
Os ydych yn derbyn naill ai Budd-dal Tai neu elfen tai Credyd Cynhwysol, efallai y byddwch yn gymwys i dderbyn taliad tai dewisol. Er mwyn dysgu mwy am hyn ewch i'r ddolen hon.
Os ydych mewn perygl o ddod yn ddigartref neu’n ddigartref ar hyn o bryd:
Os ydych yn wynebu’r posibilrwydd o ddod yn ddigartref neu’n ddigartref ar hyn o bryd, dylech gysylltu ag adran dai eich Cyngor lleol i weld sut y gallant eich cefnogi. Os ydych yn byw yng Nghymru neu Loegr a bod gennych salwch meddwl, efallai y cewch eich ystyried fel angen blaenoriaeth am dŷ. Mae hyn yn golygu bod yn rhaid i'ch cyngor lleol ddarparu llety brys i chi. I gael rhagor o wybodaeth am anghenion blaenoriaeth, ewch i wefan Shelter yng Nghymru neu Loegr.
I ddod o hyd i fanylion cyswllt eich cyngor lleol ewch i Gov.uk.
Rhestr o wasanaethau digartrefedd ar draws y DU.
Elusen genedlaethol yw Shelter sy’n darparu cyngor, gwybodaeth a chefnogaeth i unrhyw un sy’n cael trafferth gyda phroblem tai neu’n wynebu digartrefedd.
Llinell Gymorth Lloegr: 0808 800 4444 (Llun - Gwener, 8 a.m. - 8 p.m. Ar benwythnosau a diwrnodau gŵyl y banc, 9 a.m. - 5 p.m.)
Llinell Gymorth yr Alban: 0808 800 4444 (Llun - Gwener, 9 a.m. to 5 p.m. Ar gau ar ddiwrnodau gŵyl y banc.)
Llinell Gymorth Cymru: 8000 495 495 (Llun - Gwener, 9 a.m. – 4 p.m.)
Hawliau Tai Gogledd Iwerddon: 028 9024 5640 (Llun - Gwener, 9:30 a.m. to 4:30 p.m. Ar gau ar ddiwrnodau gŵyl y banc.)
Gwybodaeth a chymorth pellach
Ar ein gwefan, mae ystod o becynnau cymorth a chyngor gennym er mwyn i chi fedru deall a rheoli cyllid.