Sut i adnabod sgamiau a thwyll?

Gall fod yn anodd nodi a yw rhywbeth yn sgam ond dyma rai enghreifftiau o sut y gallwch nodi a allai fod a chamau y gallwch eu cymryd i wirio:

• Rhy dda i fod yn wir: os yw rhywbeth yn ymddangos fel hyn, mae’n debyg ei fod. Gallai enillion enfawr am wneud ychydig iawn fod yn sgam.
• Cystadlaethau ar hap: dylai gwahoddiadau annisgwyl i gystadlu neu fuddugoliaethau lle rydych chi wedi ennill heb gystadlu ennyn amheuaeth.
• Negeseuon annisgwyl: gan rywun nad ydych chi’n ei adnabod, yn enwedig os ydyn nhw’n gofyn am fanylion personol, dylai hyn beri pryder. Peidiwch â chlicio ar ddolen yn y neges oni bai eich bod chi’n siŵr ei bod hi’n ddilys.
• Rhif neu gyfeiriad e-bost anhysbys: efallai y byddwch yn derbyn negeseuon sy’n ymddangos fel pe baent gan rywun rydych chi’n ei adnabod, ond o rif neu gyfrif anhysbys.
• Negeseuon bancio: os yw rhywun yn honni eu bod nhw o’ch banc ond eu bod nhw wedi defnyddio rhif neu gyfeiriad e-bost anhysbys, darganfyddwch a yw’n ddilys cyn gweithredu. Bydd y rhan fwyaf o rwydweithiau symudol yn adnabod anfonwr yn awtomatig trwy ddisodli’r rhif gyda’u henw busnes. Gwiriwch gyda chyfathrebiadau cyfreithlon eraill fod y cyfeiriad e-bost neu’r rhif ffôn yr un peth a chysylltwch â’r cwmni’n uniongyrchol trwy ymweld â’ch cangen agosaf neu ffonio’r rhif a ddangosir ar eich datganiad banc i wirio a yw’n ddilys.
• Ymholi am bryniannau: Gallai galwadau neu negeseuon testun gan fanwerthwr lle rydych chi wedi prynu rhywbeth fod yn amheus, yn enwedig os ydyn nhw’n gofyn am eich manylion personol. Gofynnwch iddyn nhw ddarparu rhif cyfeirnod (fel anfoneb neu rif prynwr) i gadarnhau a ydyn nhw’n ddilys.
• Manylion diogelwch personol: Ni fyddai cwmni dilys yn gofyn i chi roi manylion personol a allai eich gwneud yn agored i dwyll. Os gofynnwyd i chi ddarparu cyfrinair neu rif PIN cyflawn, peidiwch â dweud wrthyn nhw.
• Penderfyniadau cyflym: Bydd sgamwyr eisiau i chi weithredu’n gyflym fel nad oes gennych amser i feddwl. Os gofynnwyd i chi wneud penderfyniad am rywbeth sy’n ymwneud ag arian yn gyflym, byddwch yn amheus. Gofynnwch am eu ffonio’n ôl i roi amser i chi.
• Gwallau sillafu/gramadeg: os yw unrhyw un o’r cyfathrebiadau a anfonir yn cynnwys camgymeriadau sillafu neu wallau gramadegol, gall hyn fod yn arwydd o sgam.