Wedi'i diweddaru ddiwethaf:
09/09/2025

Lwfans Mynychu

Rydym yn egluro sut i wneud cais am Lwfans Gweini os ydych chi wedi cyrraedd oedran Pensiwn y Wladwriaeth ac angen cymorth ariannol ychwanegol ar gyfer eich iechyd meddwl.

Mae Lwfans Mynychu yn fudd-dal y gallwch ei hawlio os:

Rydych chi dros oedran pensiwn y wladwriaeth, a
Mae eich iechyd meddwl neu gyflwr corfforol yn golygu bod angen help arnoch i ofalu amdanoch chi’ch hun.

Gellir defnyddio Lwfans Mynychu i dalu am unrhyw gymorth a chefnogaeth ychwanegol y gallech fod ei angen.

Gwahaniaethau ar draws y DU

O fis Ebrill 2025 ymlaen, disodlodd yr Alban y Lwfans Gweini gyda Thaliad Anabledd Oedran Pensiwn (PADP).

Gweinyddir gan: Nawdd Cymdeithasol yr Alban

Gwefan y llywodraeth: Llywodraeth yr Alban

Gwneud cais ar-lein: Nawdd Cymdeithasol yr Alban

Ffoniwch Nawdd Cymdeithasol yr Alban: 0800 182 2222

Ffoniwch Cyngor ar Bopeth yr Alban: 0800 028 1456

Gweinyddir gan: Adran Cymunedau (DfC)

Gwefan y llywodraeth: NI Direct

Gwasanaeth Anabledd a Gofalwyr Ffôn: 0800 587 0912

Sut ydw i’n gwybod a allaf gael Lwfans Gweini?

Byddwch yn gymwys i gael Lwfans Gweini os ydych wedi cyrraedd oedran Pensiwn y Wladwriaeth a bod yr holl amodau canlynol yn berthnasol:

Mae eich iechyd meddwl neu gyflwr corfforol yn ei gwneud hi’n llawer anoddach i chi gyflawni tasgau byw bob dydd
Mae angen help arnoch i ofalu amdanoch chi’ch hun a rheoli eich cyflwr iechyd meddwl
Rydych chi wedi bod angen help am o leiaf y chwe mis diwethaf
Rydych chi’n breswylydd yn y DU ac yn y DU wrth hawlio
Nid ydych chi’n destun rheolaeth fewnfudo

Beth yw tasgau byw bob dydd?

Mae tasgau byw bob dydd yn cynnwys:

Mynd i mewn neu allan o’r gwely
Gallu gadael eich tŷ neu fflat heb gymorth
Cymryd eich meddyginiaeth
Gwisgo neu ddadwisgo
Golchi
Bwyta ac yfed

Beth mae ‘angen cymorth’ yn ei olygu?

Mae angen cymorth yn golygu bod angen cefnogaeth arnoch i ofalu amdanoch chi’ch hun. Os ydych chi wedi cyrraedd oedran Pensiwn y Wladwriaeth a bod eich cyflwr iechyd meddwl neu gorfforol yn ei gwneud hi’n anoddach i chi gyflawni tasgau byw bob dydd, efallai y byddwch chi’n gallu gwneud cais am Lwfans Gweini.

Enghreifftiau o pryd mae eich iechyd meddwl yn ei gwneud hi’n anoddach i chi ofalu amdanoch chi’ch hun:

Ni allwch fod ar eich pen eich hun.
- Enghraifft: rydych chi’n anghofio bwyta neu olchi’ch hun.
Rydych chi’n ei chael hi’n anodd rheoli eich ymddygiad.
- Er enghraifft, efallai y byddwch chi’n mynd yn flin neu’n ofnus ac angen rhywun gyda chi i’ch helpu i reoli’ch emosiynau.
Rydych chi’n ei chael hi’n anodd canolbwyntio neu ysgogi’ch hun.
- Enghraifft: rhai dyddiau ni allwch godi o’r gwely oherwydd eich bod yn ofni’r hyn a allai ddigwydd.
Rydych chi’n drysu’n hawdd ac yn ei chael hi’n anodd deall beth sy’n digwydd.
Rydych chi’n dioddef o bryder sy’n ei gwneud hi’n anoddach i chi ofalu amdanoch chi’ch hun.

Oes angen i mi fod yn derbyn cymorth eisoes wrth wneud cais am Lwfans Gweini?

Nid oes rhaid i chi fod yn cael cymorth gan ofalwr, ffrind, na gweithiwr cymorth wrth wneud cais am Lwfans Gweini. Mae angen i chi ddangos bod angen cymorth arnoch.

Sut helpodd cynghorydd budd-daliadau Faraz i hawlio Lwfans Gweini

Mae Faraz yn 70 oed ac mae ganddo amnesia daduniadol.

Mae’n profi nam ar ei gof ac weithiau’n cael trafferth cofio pwy ydyw a beth sydd wedi digwydd iddo yn y gorffennol.

Gall Faraz dal siarad â phobl a chofio pethau, ond yn aml mae ganddo ôl-fflachiadau a hunllefau sy’n ddryslyd ac yn frawychus.

Weithiau mae Faraz yn canfod ei hun mewn lleoedd rhyfedd, ond ni all gofio sut y teithiodd yno.

Mae cyflwr Faraz wedi bod fel hyn ers bron i naw mis. O ganlyniad, mae weithiau’n cael trafferth gwneud pethau syml fel gwisgo ac mae wedi cloi ei hun allan o’r tŷ sawl gwaith.

Mae Faraz yn teimlo cywilydd ond mae’n gwybod ei fod angen help a rhywfaint o gefnogaeth ariannol ychwanegol, felly mae’n cysylltu â chynghorydd budd-daliadau.

Mae’r cynghorydd budd-daliadau yn gwrando ar Faraz yn egluro ei sefyllfa ac yn sylweddoli bod Faraz yn gymwys i gael Lwfans Gweini.

Mae’r cynghorydd yn helpu drwy awgrymu:

Dylai wneud cais am Lwfans Gweini.
Dylai ymweld â’i feddyg teulu i ofyn am gymorth ychwanegol ac unrhyw wybodaeth ychwanegol am ei gyflwr iechyd meddwl y gellir ei defnyddio i gefnogi ei gais am Lwfans Gweini.

Gan fod cyflwr iechyd meddwl Faraz yn ei gwneud hi’n anodd iddo gyflawni tasgau dyddiol heb gymorth, gall Faraz wneud cais am Lwfans Gweini o dan yr amgylchiadau hyn.

A allaf wneud cais am Lwfans Gweini os ydw i’n derbyn budd-daliadau eraill?

Gallwch chi dal gael Lwfans Gweini os ydych chi eisoes yn derbyn rhai budd-daliadau, gan gynnwys:

Credyd Pensiwn
Budd-dal Tai
Gostyngiad Treth y Cyngor

Mewn rhai achosion, gall y budd-daliadau hyn gynyddu os ydych chi’n derbyn Lwfans Gweini. Fodd bynnag, gall y rheolau fod yn gymhleth, felly dylech chi gysylltu â chynghorydd budd-daliadau i gael mwy o fanylion.

A yw Lwfans Gweini yn fy atal rhag cael budd-daliadau eraill?

Ni allwch dderbyn Lwfans Gweini os ydych eisoes yn cael:

Lwfans Byw i’r Anabl (DLA)
Taliad Annibyniaeth Personol (PIP)

Mewn rhai achosion, mae’n well gwneud cais am fudd-dal arall yn lle Lwfans Gweini.

Er enghraifft, os ydych chi’n gymwys ar gyfer PIP, dylech chi wneud cais am hynny yn lle Lwfans Gweini.

Mae hyn oherwydd bod PIP yn edrych ar eich anghenion gofal a symudedd, felly efallai y byddwch yn derbyn mwy o arian gan PIP nag y byddech gyda Lwfans Gweini.

Bydd cynghorydd budd-daliadau yn gallu eich helpu i benderfynu pa fudd-dal y dylech ei hawlio.

Faint yw Lwfans Mynychu?

Mae dau gyfradd wahanol ar gyfer Lwfans Gweini:

Cyfradd is: Dylech gael y gyfradd hon os oes angen cymorth mynych arnoch neu rywun i’ch gwylio yn ystod y dydd neu’r nos. Gelwir hyn hefyd yn ‘oruchwyliaeth’.
Cyfradd uwch: Dylech gael y gyfradd hon os ydych chi’n dioddef o salwch terfynol neu os oes angen help neu oruchwyliaeth arnoch chi drwy’r amser.

Gallwch ddod o hyd i’r cyfraddau cyfredol ar gyfer Lwfans Gweini yma .

Gwahaniaethau ar draws y DU

Cyfraddau ar gyfer Taliad Anabledd Oedran Pensiwn: Llywodraeth yr Alban

Cyfraddau ar gyfer Lwfans Mynychu: NI Direct

Sut ydw i’n gwneud cais am Lwfans Mynychu?

Gallwch wneud cais am Lwfans Mynychu drwy:

Lawrlwytho ffurflen Lwfans Mynychu AA1, neu
Ffoniwch y Llinell Gymorth Lwfans Mynychu ( manylion cyswllt yma ) i gael copi o’r Ffurflen Lwfans Mynychu AA1.

Ar ôl i chi lenwi’r ffurflen, rhaid i chi ei hargraffu a’i phostio i’r cyfeiriad a ddarperir ar y ffurflen.

Cyngor ar lenwi’r ffurflen Lwfans Mynychu AA1

Mae gan y ffurflen lawer o dudalennau, ac efallai y byddwch chi’n teimlo’n llethol ar y dechrau. Cymerwch amser i feddwl am y cwestiynau a’ch atebion, a pheidiwch ag ofni gofyn i rywun eich helpu i lenwi’r ffurflen.
Nid yw penderfynwr yr Adran Gwaith a Phensiynau yn eich adnabod chi nac yn adnabod sut mae eich cyflwr iechyd meddwl yn effeithio ar eich bywyd bob dydd. Dywedwch bopeth wrthyn nhw, hyd yn oed os ydych chi’n meddwl ei fod yn ddibwys neu’n embaras.
Gwnewch yn siŵr eich bod yn egluro sut mae eich cyflwr iechyd meddwl yn effeithio ar eich bywyd bob dydd a pha dasgau personol rydych chi’n cael trafferth gyda nhw.
Rhowch lawer o fanylion am eich anghenion iechyd meddwl. Er enghraifft, os yw eich iechyd meddwl yn ei gwneud hi’n anodd i chi adael y tŷ neu godi o’r gwely, gwnewch yn siŵr eich bod chi’n ysgrifennu hynny i lawr ar y ffurflen.
Nodwch faint o amser mae’n ei gymryd i chi gwblhau tasg benodol. Er enghraifft, os ydych chi’n teimlo ei bod hi’n cymryd bron i dair awr i chi gasglu’r dewrder i adael y tŷ, dywedwch hynny.
Peidiwch â phoeni am ailadrodd eich hun – po fwyaf y byddwch chi’n dweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau am eich iechyd meddwl, y mwyaf y bydd o gymorth. Dychmygwch eich dyddiau gwaethaf – nid yw iechyd meddwl yn statig. Efallai y byddwch chi’n teimlo’n iawn un diwrnod ac yn ofnadwy’r diwrnod nesaf. Pan fyddwch chi’n llenwi’r ffurflen, dychmygwch sut beth yw eich dyddiau gwaethaf ac ysgrifennwch amdanynt.
Peidiwch â siarad am eich dyddiau da – Eglurwch beth sy’n digwydd ar eich dyddiau gwaethaf a beth sy’n digwydd os nad oes gennych chi rywun i’ch helpu. Er enghraifft, rydych chi’n anghofio diffodd y popty, cloi eich car, mynd yn flin ac yn methu â rheoli eich emosiynau.
Ceisiwch roi enghreifftiau o sut mae eich cyflwr iechyd meddwl yn effeithio’n negyddol ar eich bywyd – Er enghraifft, mae eich iselder a’ch pryder yn arwain at banig ac yn gwneud i chi ofni gadael eich cartref i siopa neu ddal bws.
Soniwch am unrhyw addasiadau neu driniaethau rydych chi’n eu derbyn i’ch helpu chi – Er enghraifft, rydych chi wedi gweld y meddyg teulu, ac maen nhw wedi rhagnodi meddyginiaeth a/neu therapi i’ch helpu chi i reoli’ch emosiynau. Soniwch os ydych chi’n dal i aros i gael eich gweld ac yn cael trafferth.
Atebwch gymaint o gwestiynau ag y gallwch. Os ydych chi’n ansicr ynghylch cwestiwn, cysylltwch â chynghorydd budd-daliadau, ffrind, neu ofalwr am gymorth.
Ceisiwch gynnwys unrhyw dystiolaeth ategol gyda’ch ffurflen — gall hyn fod yn gopïau o unrhyw driniaethau rydych chi’n eu derbyn ar gyfer eich iechyd meddwl, rhestr feddyginiaeth, adroddiadau gweithwyr cymdeithasol ac ati.
Ceisiwch wneud copïau o’r ffurflen gyflawn ac unrhyw dystiolaeth rydych chi’n ei chynnwys cyn anfon y gwreiddiol at yr Adran Gwaith a Phensiynau.
Ceisiwch beidio â theimlo cywilydd nac embaras ynglŷn â dweud wrth yr Adran Gwaith a Phensiynau sut mae eich iechyd meddwl yn effeithio ar eich bywyd — mae iechyd meddwl yn bodoli ar sbectrwm yn union fel ein hiechyd corfforol. Po fwyaf y mae’r Adran Gwaith a Phensiynau yn ei wybod am sut mae eich iechyd meddwl yn effeithio ar eich bywyd, y gorau yw’r siawns sydd gennych o gael cymorth.
Ar ôl i chi lenwi a phostio’ch ffurflen, dylech dderbyn penderfyniad gan yr Adran Gwaith a Phensiynau o fewn chwe wythnos. Os ydych chi’n mynd ar drywydd hawliad sy’n bodoli eisoes, efallai y bydd yn cymryd mwy o amser i’r Adran Gwaith a Phensiynau ymateb.

Am ba hyd y gallaf gael Lwfans Gweini?

Bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn dweud wrthych chi am ba hyd y byddwch chi’n derbyn Lwfans Gweini. Gall y cyfnod amrywio o flwyddyn i barhaus. Bydd eich llythyr penderfyniad yn dweud wrthych chi am ba hyd y bydd eich hawliad yn para.